Sagdic Nedir Sagdiclik

Sağdıçlık, Sağdıç Nedir

Sağdıç sözcüğü, güveyin sağından giden (güveyin sağ kolu), ona rehberlik eden birey anlamına kullanılır (Türkçe Sözlük, 1974: 679). Evlenecek erkek, kendisine yaşdaş sayılan, kendinden önce evlenmiş bir yakınım ya da arkadaşını sağdıç olarak seçer. Sağdıç kendisine yapılan sağdıçlık önerisini kabul edip etmemekte serbesttir. Ne var ki, sağdıçlık görevi toplumsal değerler içinde onur verici, saygınlık kazandırıcı erdemli bir iştir. Sağdıç, -belki de akrabası olmadıkları- yeni çiftin yaşamlarına sanki akrabaymış gibi girecek, kabul görecek, saygı kazanacaktır. Ayrıca evlenecek her bireyin geleneksel yaşam içinde bir sağdıca gereksinmesi vardır. Bu gereksinmeyi, sağdıçlık önerilen kişi de geçmişte duyduğu için, bu öneriyi kabul etmede pek direnmez.

Sağdıç, yeni evlenecek olan güveyiye, düğün süresince nasıl davranılacağını sık sık anımsatır; neleri nasıl yapması, neleri yapmaması gerektiğini bir bir, tüm ayrıntılarıyla öğretir. Özellikle gerdek gecesi güveyin kocalık görevini nasıl yerine getirebileceğini, karısının “yüz akı” denilen bakireliğini nasıl anlayacağını, bu haberi anında dışarıya nasıl ve hangi işaretle vereceğini kendi deneyimlerinden yola çıkarak anlatır, belletir ve tüm bunları bir aile sırrı olarak kendinde saklayacağını da yineler durur. Bu denli özel ve kutsal sayılan aile sırlarına tanık olan bireyin o ailedeki yeri bir başka yakın akrabadan daha uzak olamaz. Böylece sağdıç, akraba olmadığı halde bu ailenin bir akrabasıymış gibi kabul edilir ve kabul görür. Gelin, kayınbiraderine göstereceği saygıyı ve ilgiyi ondan ayırt etmeksizin eksiksiz kocasının sağdıcına da gösterir.
Ülkemiz geleneksel yaşam biçimlerinde sağdıçlık olgusunun yöreden yöreye kimi ayrılıklar gösterdiğine tanık olmaktayız. Sözgelimi, Kızılcahamam Verimli köyünde sağdıç, görevini ve işlevini kaybettiği var sayılarak küçük bir çocukta simgeleştirilmiştir. Güvey cami avlusunda güveylik elbisesini tanıklar önünde, davul zurna eşliğinde giyerken, sağdıç olan küçük çocuk da giydirilir, “kına gecesi” güveyiye kına yakılırken sağdıç çocuk ta kınalanır (Belge : Sekiz, mm.lik ve altı dakikalık film).

İsparta, Denizli yörelerinde sağdıçlık, erkek kardeşler arasında da olabilmekte, evli olma koşulu bir tarafa bırakılıp sırayla yapılmaktadır. Örneğin, geçen yıl evlenen “A” nın sağdıcı “B” ise , “B” evlenirken “A” nın sağdıç olma zorunluluğu vardır.

Bu iki özel örnek dışında sağdıçlık çoğunlukla, güveyin gerdek gecesi yerine getirmesi zorunlu davranışların güveye belletilmesini ve düğün süresince güveyiyi yalnız bırakmayıp ona eşlik etmeyi amaçlar. Bu arada sağdıç, düğün harcamalarına katılır, hizmette kusur etmemeye, önderlik ve düzenleme işlevlerini de yerine getirmeye çalışır. Kısaca sağdıç, emeğini ve gücünü esirgemez. Güvey, gelenek olarak gerdek odasına sokulurken yumruklanır. Bu yumruklama sırasında güveyin hasımları ellerinde taşla ya da bıçakla güveye vurabilirler. Sağdıç, bu eylem sırasında herkesi denetleyebilecek bir yerde, bu tür olayları önlemeyi de görev edinir. Bir başka örnek, yeni evlenenlerin dinsel nikahları kıyılırken -bir inanca göre- nikah duası yapılıp “amin” denilirken birileri, ellerindeki çakıyı kapatır, kamaları kınından çıkarıp tekrar sokar ya da açık bir asma kilidi kapatırsa “güveyiyi bağlamış” olurlar; güvey gerdek gecesi kocalık görevini yerine getiremez. Sağdıç, bu tür olayları da önlemek göreviyle yükümlüdür.

Bütün bu olup bitenlerin yanında güvey, gerdekle ödüllendirilirken sağdıca düğünün ancak zor yükü kalır. Bu nedenle, boşa giden emeğe sözgelimi, su için açılan bir kuyudan su çıkmaması durumunda “emeğimiz sağdıç emeğine döndü” denilir, halk arasında.