Acil Tedavi ve Bakımın Tarihçesi
Bireylerin kaza ve felaketlerde acil sağlık sorunlarını çözümlemek için girişimlerde bulunmaları insanlık tarihi kadar eskidir.
Mısırlılar dönemine ait bazı acil önlemler ve başta delik açılarak kafa içi basıncını tedaviye ait girişimlerle ilgili belgeler vardır.
Eski Yunan ve Roma döneminde de savaşlardaki yaralanmalarda ilk yardım ve savaş yaralılarının taşınmasına ait anlatımlara rastlanır.
1767’de Amsterdam’da, 1768’de Hamburg’ta, 1772’de Paris’te ilk kurtarma topluluğu kurulur. 1772’de Danimarka Kralı yaralı, hasta ve suda boğulanların kurtanlması ve en yakın evlerden birinde barındırılmasına dair karar yayınlar.
1795’de Napolyon’un baş cerrahı Baron Larey Prusya seferinde yaralılar için atla hareket eden kapalı yaralı taşıma aracı kullanır ve buna “Flying Ambulance” adını verir. İçinde eğitilmiş sağlık elemanlan ile yaralıların taşınması ve taşınırken tedavisi işlemini gerçekleştirmiştir.
1813’den sonra ilk yardım ve tıbbi yaralı taşımacılığı hizmetleri Kızılhaç tarafından başlatılır. 19.ncu yüzyılın ikinci yarısında ilk “Halk Kurtarma Servisi” Almanya’da kurulur.
1823-1908 yılları arasında yaşayan ve adı ile anılan bandajla birçok kişiyi kurtaran Alman Esmarch, ilk yardımın önemi ve kuralları üzerinde durmuş, “Savaşta İlk Yardım” ve “Yaralılara İlk Yardım” adlı iki kitap yazmıştır.
1863’de İsviçre’de Kızılhaç teşkilatı kurulur ve 1864’de Cenevre sözleşmesi ortaya çıkar. 1865’de Osmanlı İmparatorluğu bu sözleşmeyi imzalar.
19 Eylül 1867’de Cenevre anlaşması gereğince Türkiye’de de Serdar Ekrem, Doktor Ömer Paşa, Prof. Abdullah Bey, Tıbbiye Nazırı ve Doktor Marko Paşa, Doktor Kırımlı Aziz Bey “Mecruhin ve Mardayı Askeriyeye İmdat ve Muavenat” (Yaralıları ve Asker Esirleri Kurtarma ve Yardım Derneği) kurulmasına öncülük ederler. Bu daha sonra “Osmanlı Hilaliahmer (Kızılay) Cemiyeti (Derneği)” adı ile 1867’de kurulur.
1880’de İngiltere’de savaş yaralılan ile St. Jones tarikatı ilgilenmeye başlar ve “First Aid” deyimi kullanılmaya başlanır.
1881’de St. Jones tarikatı Kraliçe Viktorya himayesinde St. Jones yardım örgütünü kurmuştur. Bu dernek savaş yaralıları için yönetmelik şeklinde kitap çıkarır,
İngiltere’de 1877’de kurulan acil yardım teşkilatı ülke çapında çok yaygınlaşır ve 1884’te sertifika vermeye başlar.
20.nci yüzyılın başında ilk motorlu ambulans ordu için yapılır. 1918’de Alman ordusunun elinde 3.200 motorlu ambulans ve ekibi hizmet görür. Ayrıca kurtarma ambulanslanda yapılmaya, 1934’ten sonra kurtarma organizasyonu standardize edilmeye başlar.
1940lı yılların başında hastane trenleri, hastane gemileri, yaralı taşıma uçaklan yanında helikopter de yaralı taşımacılığında yer alır. Vietnam savaşında uçuş hekimi, hemşiresi ve sağlık teknisyeni olan helikopterlerle yaralı taşıma ve tedavisi büyük ilgi görür ve yararlı olur. Bundan sonra Amerika, Almanya ve İskandinav ülkeleri hava kurtarma örgütleri kurar, sistemler geliştirip personel yetiştirirler.
Günümüzde hasta nakledilmesinde kullanılan tıbbi donanımlı ve ekipmanlı ambulanslar hizmet vermektedir.
Dünyanın değişik ülkelerinde acil bakım hizmetlerinin haberleşme ve sevk, yaralı kurtarma, ambulans ve hastane öncesi acil bakim hizmetleri, Sağlık veya Ulaştırma Bakanlığı, İtfaiye, Yerel Yönetim, Gönüllü Kuruluşlar tarafından yapılmaktadır.
Tarihi gelişme içinde her ileri ülke acil kurtarma ve bakım hizmetlerine organizasyonun adı ne olursa olsun önem vermiş ve vermektedir.
İlk ve acil bakım konularındaki gelişmelere son 50 yıla kadar Almanlar ve İngilizler öncülük ederken, İkinci Dünya Savaşı ile başlayan dönemde Amerikalılar öncülük etmeye başlamıştır.
