Yanik Nedir Yanik Dereceleri ve İlkyardim

Yanık Nedir, Yanıklar

Katı, sıvı ve gaz halindeki fiziksel ve kimyasal özelliği olan maddelerin etkisiyle dokularda oluşan lezyon ve yıkımlanmaya denir. Yanık oluşturan fi­ziksel etkenler ateş, sıcak bir cisim, elektrik ve radyasyondur. Kimyasal yanık etken­leri ise asit ya da alkali özellikte maddelerdir. Sıcak su buharı gibi yaş sıcaklıklarda oluşan yaralarada haşlanma denir. Yanık ve haşlamaların vücut dokularında yaptıkları etkiler aynıdır. Bunlar; ciltte kızarma, su toplanması, çok şiddetli ağrı ve derialtı do­kularında yıkım yaparlar.

Yanık Dereceleri

Yanığın nedenine bakılmaksızın etkenin şiddetine vücutta oluşan yanık biçimi­ne göre derinliğine (deri ve derialtı dokularının yanmasına göre) yanık alanının geniş­liğine göre yanıklar üç derecede incelenir.
Birinci Derecede Yanık: Derinin sadece üst tabakası yanmıştır. Deri bütünlüğü bozulması, deri gergi ve hafif kırmızı renktedir. Deri kuru ve ağrılıdır. İz bırakmadan iyileşir.

İkinci Derecede Yanık: Deride kızarma ile birlikte yer yer büller vardır. Üst deri yanmış, alt deri tabakası ise normaldir. Kapiller damar uçları ile sinir uçları açıktadır. Plazma kaybı vardır. Su dolu kabarcıklar büyüklü küçüklüdür. Bu tip yanıklar enfeksi­yon etkenlerinin vücuda giriş pencereleri durumundadır. Deri altı sağlam olduğu için yanık hafif iz bırakarak iyileşir.

Üçüncü Derecede Yanık: Deri bütünlüğü bozulmuştur. Yumuşak dokular yıkı­ma uğramıştır. Yani derialtı bağ dokusu, kaslar kömürleşmiştir. Sinir uçları yok oldu­ğundan ağrı azdır: Üçüncü derece yanıklar da epitelyum oluşumu, yanık kenarlarının ilerlemesine bağlı olduğundan tedavi süresi uzar. Bu tip yanıklarda skatrix (nedbe) dokusu meydana getirir. Doku büzülmeleri, üçüncü derece yanıklarda fazladır.

Yanıklarda İlk Yardım ve Yanık tedavi

İster hafif ister ağır bir yanık ve haşlama yarası ile karşılaşılırsa, önce yanık olayının kazazedeye daha fazla zarar vermesi önlenir. Örneğin, elbiseleri tutuşmuş kimsenin koşmasına mani olunur. Aksi halde alevler daha da artacaktır. Hemen yere yatırılıp o anda bulunabilecek battaniye, halı elbise, manto vs şeylerle örtülür ve yu­varlanılır. Yani alevin hava ile temasının kesilmesi sağlanır. Yardıma başlamadan önce eller bol sabunlu su ile iyice yıkanır, yara elle dokunularak çimdiklenmez temiz vaze­linden başka ilaç kullanılmaz. Diş macunu, salça v. b. maddeler kesinlikle sürülmez. İçi su dolu veziküller (kabarcıklar) patlatılmaz. Yara üzerinde veziküller oluşmuş ise gevşek bir sargı, veziküller yoksa hafif sıkılıkta bir sargı yapılır. Vücudun %30 ve daha fazla kısmı yananlar ivedilikle sağlık kuruluşlarına gönderilir.

Sıcak su yanık tedavisi

Yanan kazazede de ileri derecede susuzluk hissi, bulantı, kusma, huzursuzluk ve ajitasyon, hızlı nabız ve kan basıncının düşmesi, idrar azalması, damar felci v. b. belirtilerin görülmesi yanık şokunun habercisi olup, bu belirtilere (şoka) karşı tedbir alınır.

Küçük ve hafif yanıklarda, lezyon -yanık- üzeri mikropsuz, temiz bir gazlı bez ile örtülür ve kayması önlenir. Hastaya ağızdan bol sıcak su verilir. Yanığın derecesi ne olursa olsun, ilk yardım yaparken asla pamuk kullanılmaz, temizlenmesi güç merhem ve pomadlar sürülmez, Yanığın en iyi ilacı sudur. Bol su ile uzun süre yıkama yapılmalıdır. Ancak temiz bir vazelin sürülebilir.

İlk yardım yanıklar

Yanık lezyonunun derinliği ve derecesi ne olursa olsun, vücut üzerinde yaygın bir dağılım gösteriyorsa, önemli sakıncaları var demektir. Vücudun %30’na yakın ya­nıklar genellikle ölümle sonuçlanır. Çünkü vücut ısısı ve vücuttaki sıvı dengesinin normal bir biçimde korunmasında deri örtüsünün büyük önemi ve görevi vardır. Yanık olayları bu dengenin bozulmasına ve dayanılmaz ağrıların ortaya çıkmasına neden olurlar. Dolayısıyla bu da yanık şoku ile neticelenir. Geniş yüzeyli yanıklarda bol mik­tarda yudum yudum ılık su verilir. Hasta terlemeyecek kadar sıcak tutulur. Yanık lezyonun hava ile temas edince dayanılmaz ağrı oluşumunu önlemek için örtülür.

Yanık yüzeyde oluşmuş ise, temiz bir bez parçası uygun boyda kesilir ağız ve göz bölgeleri delinir, ılık karbonatlı suya batırılarak yüze yerleştirilir. Bez ense tarafına bağlanır. Solunum ve kalp çalışması kontrol edilir. Durmuş ise suni solunum ve kalp masajı yapılır. Asit ve alkaliden kaynaklanan kimyasal yanıklarda yakıcı madde asit ise; yanık yeri bol su ile yıkanır. Yara üzerine karbonat serpilir. Karbonat yoksa bir bardak suya bir tatlı kaşığı yemek sodası konarak hazırlanan sıvı sürülür.

Yanık pansumanı

Yakıcı madde alkali ise; yanık yeri bol su ile yıkanır. Lezyon üzerine sirke ile ıslatılmış gazlı bez konur. Sirke bulunamazsa bir bardak suya bir bardak limon suyu katarak hazırlanan suya gazlı bez konur ve yara üzerine kapatılır. Bu kimyasal mad­deler göze temas etmişse derhal göz bol su ile yıkanır. Kazazede sırt üstü yatırılır göz kapakları (palpera) aralanarak temiz suyu damla damla katarak 3-5 dakika yıkanır. Sonra 1-2 damla zeytin yağı damlatılarak göz bir tamponla kapatılır.