Kanserden Korunma Yollari

Kanserden Korunma

Kanser çok ciddi bir sağlık sorunudur. Kanserden korunmada; kan­serleşmeyi başlatıcı ve devam ettirici etkenlerin dikkate alınması gerekir.

Birincil Korunma: Kanser yapıcı etkileri bilinen maddelerden ko­runmayı amaçlayan çalışmalardır.

Sigara

Sigaranın sağlığa zararlı olduğu kesin bir gerçektir. Siga­ranın zararları çok sayıda yapılan araştırmalar ile kesin olarak ka­nıtlanmıştır. Amerika Birleşik Devletleri’nde erkeklerde kanser ölümlerinin % 40’ının sigara içimi ile ilişkili olduğu iddia edilmiştir. Tüm kanser ölümlerinin % 30-40 kadarı sigara ile ilgilidir. Ölümlerin çoğu; akciğer kanseri ve daha sonra ağız, farenks, larenks, özefa-gus, mesane, pankreas, böbrek ve serviks kanseri nedeniyle ol­maktadır. Sigara içilmesinin önlenmesi, sigaranın neden olduğu kanserlerin tedavisine yönelik çalışmalardan daha çok yarar sağla­yacaktır. Sigara içenler sadece kendilerine değil çevrelerine de za­rar vermektedir. Anne/babası sigara içen 0-1 yaşındaki çocuklarda bronşit ve pnönomi sıklığı içmeyenlere göre iki kat daha fazla görül­mektedir.
Ayrıca sigara, kanserin yanı sıra kalp ve solunum sistemi hastalık­larına da yol açmaktadır.
Hemşireye sigara ile savaşta son derece önemli görev düşmekte­dir. Bunlar;
Sigara içmeyenlere, sigaranın zararları anlatılmalıdır. Örneğin; or­ta ve lise çağında yaygın sigara içme alışkanlığı olan bu gençlerin, sigaraya başlamalarının eğitim yoluyla engellenmesi, Sigara tiryakilerine, sigaranın zararlarının, ileride karşılaşabilecek­leri sorunların, açık ve anlaşılır biçimde, inandırıcı olarak anlatılması, Sigara içen hastalara sigarayı bırakmaları için yardımcı olunması, Sigara içen anne ve babaların çocuklarına da sigaranın zararları­nın anlatılması ve ebeveynlerine onlar yoluyla ulaşılması, Sağlık ekibinin üyesi olarak hemşirelerin sigara içmeyerek toplu­ma örnek bir davranış sergilemesini kapsar. Ancak sigara ile savaşta unutulmaması gereken husus, insan dav­ranışlarının zor değiştiği gerçeğidir. Bu nedenle hemşire, savaştan hemen vazgeçmemelidir. Sigara tiryakilerine, zararları anlatıldıktan sonra karar vermeleri için onlara zaman tanınmalıdır.

Alkol

Alkolün insanlarda karsinojenik etkisi olduğu bilinmektedir. Tüm kanser ölümlerinin % 5’ten fazlasına alkolün neden oldğu araştırmalarla saptanmıştır. Alkol, özellikle sigara ile birlikte tüketil­diğinde alkolün kanserojen etkisi daha da artmaktadır. Uzun süre fazla alkol alındığında, ağız, farenks, larenks, özefagus ve karaci­ğer kanserleri daha sık görülmektedir.
Bu nedenle alkol kullanımının azaltılması, tercihan engellenmesi kanser sıklığını azaltabilir. Hemşire bu konuda topluma açıklayıcı bilgi vermeli ve alkolü azaltmaları/bırakmaları için destek sağlan­malıdır.

Güneş Işığı

Cilt kanserlerinin başlıca nedeni güneş ışınlarına maruz kalmaktır. Özellikle beyazlarda deri kanseri siyahlara göre

70 kat fazla görülmektedir. Cilt kanseri, vücudun güneşe maruz ka­lan bölgelerinde (baş, boyun, ellerde) daha sık görülür. Cilt kanseri özellikle güneş altında çalışan çiftçi, bahçıvan, güneş altında göm­leksiz çalışan erkek işçilerde görülmektedir. Cilt kanserinin önlen­mesi için topluma;

Güneş ışınlarının yeryüzüne dik olarak geldiği 11.00-15.00 saatle­ri arasında korunmasız olarak dışarı çıkmamaları, Yine güneş ışınlarının yeryüzüne dik geldiği 11.00-15.00 saatleri arasında denize girilmemesi. Belirtilen saatler dışında da denize gi­rilirken ve güneşlenirken, denize girmeden en az bir saat önce cilt­lerine uygun olarak seçilmiş koruyucu losyon sürmeleri, Bronzlaşmak amacıyla uzun süre güneş ışınlarına maruz kalma­maları anlatılmalıdır.

Beslenme

Beslenme ile kanser arasında ilişki olduğu bilinmek­tedir. Bu nedenle kanser oluşumunu en aza indirebilmek için bes­lenme konusunda topluma aşağıdaki bilgiler verilmelidir. Yağların günlük kalori gereksiniminin % 30’undan azını oluşturma­sı Diyette yağ miktarının artması, meme, kalın bağırsak ve prostat kanseri sıklığını artırır. Hayvansal yağlar ve etten (özellikle kırmızı et) zengin, posadan fakir besinler kalın bağırsak kanserine eğilimi artırmaktadır. Çünkü fazla yağ alınması safra salgısını artırır ve kanserojen olan safra asitleri de artmış olur.

Posalı yiyeceklerle beslenilmesi

Günde en az 320-330 gr. lif alınması önerilir. Çünkü posalı besinler, dışkı miktarını artırır. Ba­ğırsak hareketlerini hızlandırır.
Bağırsak epiteli ile dışkı içindeki toksik maddelerin temasını azaltır ve toksik maddeleri bağlar. En etkin lif buğday kepeğidir, esmer ek­mekte kepek oranı yüksektir.
Günlük yiyeceklerin içinde çeşitli sebze ve meyvelerin bulunması. Yeşil ve kırmızı sebze ve meyvelerin ve turunçgillerin içinde kanser oluşumunu engelleyen A, C ve E vitaminleri bulunmaktadır. Kalsiyum safra asitlerini azaltıcı özellik taşıdığından süt ve süt ürünleri ile beslenmek yararlı olmaktadır.
Zeytinyağı ve balık yağı kansere karşı koruyucu yağ asitleri içerdi­ğinden katı yağlara tercih edilmelidir.
Aşırı şişmanlıktan kaçınılmalıdır. Kolesterol yıkım ürünleri kanse­rojen özellik taşımaktadır.
Salamura, turşu ve isle hazırlanmış yiyeceklerden kaçınılmalıdır. Etlerin kömür ateşinde pişirilmesi ya da kızartılması sırasında orta­ya çıkan maddeler kanserojendir.
Depolanan tahıl, fındık, vb. besin maddeleri nem etkisi ile Asper-gillus flavus mantarı gelişir ve bu da karaciğer kanserine neden olur.
Boyalı şekerlemelerin de kanserojen olduğu bilinmektedir. Özellik­le çocukların özendiği bu besin maddelerinden çocukların uzak tu­tulması gerekir.

Mesleki Temas

Kanser ölümlerinin % 4 kadarının mesleki etkiler­den dolayı olduğu tahmin edilmektedir. Meslekleri gereği katran, asbest, vinil klorür ve boya endüstrisinde kullanılan bazı maddelerin kanser yapıcı özellikler taşıdığı bilinmektedir. (Bkz. Şekil) Bu tür iş­yerlerinde çalışanların düzenli kontrolleri yapılmalıdır. Radyasyona maruz kalan sağlık personelinin (röntgen doktoru, radyoterapist, nükleer tıp uzmanı ve hemşire) aldıkları radyasyon dozunu sık sık kontrol ettirmeleri gereklidir.