Bebeğe ilk ne zaman süt verilmeli?

İlk sütün önemi nedir? Bebeğin vücuduna faydası nedir?
İlk sütü verirken bebeği hangi pozisyonda doyurmak gerekiyor ?
Kolay emmesi için ne yapılmalı. Bebek memeyi nasıl daha iyi kavrar?
Anne bebeğin emdiğini nasıl anlar ?
Daha sonra hangi aralıklarla emzirilmelidir?

Bebek doğumdan sonra en kısa sürede( en geç yarım saat içerisinde) emzirilmeye başlanmalıdır.Bebeğin emmeye en istekli olduğu bu dönem geçirilirse bebek uzunca bir süre emmeye isteksizlik gösterecek ve ilk emzirme gecikecektir. Süt gelmese bile erkenden emzirilmelidir. Bu, emme refleksinin oluşmasını sütün salgılanmasını ve anne rahminin kasılıp daha çabuk iyileşmesinin sağlanmasını başlatacaktır. Takip eden süreçte ise bebek anne memesini her aradığında gece ve gündüz sık sık emzirilmelidir. Anne sütünün bebeğin midesinden geçiş süresi 15-45 dakikadır bu da demektir ki bu süre sonunda çocuklar emzirilebilir ancak bebekler bir öğünde alacakları anne sütünün %50’sini ilk 1-2 dakikada, %90’nını ise ilk 5 dakikada emerler. Ortalama emzirme süresi 15-30 dakika arasındadır. Bu nedenle devamlı saatlerce emzirmek yerine en az 15 dakikalık aralar verilerek emzirilmelidir . Bebek sabit zaman aralıkları ile değil, istedikçe emzirmeye çalışılmalıdır. Bu süre 30 dakika ile 3 saat arasında değişmekte olup beslenme aralıklarının ilk ay için 3 saati aşmamasına özen gösterilmelidir. Daha sonra ki aylarda bu süre bebeğin isteğine göre uzar.

Anne, sütünün geldiğini göğsünü sıktırdığında sütün gelmesi ile anlayabilmekle birlikte bebeğin doyduğunun en iyi göstergesi yeterli kilo almasıdır. İlk 6 ay içinde 150-200gr. yada her ay 600-800gr. kilo alımı anne sütünün yeterli olduğunu gösterir. Bunun dışında bebeğin günde 5-6 kez altını ıslatması, günde 1-2 kez kakasını yapması anne sütünün yeterliliği konusunda bize fikir verir. Diğer yandan anne sütünün yetersiz olduğu durumlarda , bebek aç kaldığında kan şekeri düzeyinin düşmesine bağlı olarak bebek uyuklayabilir ve ağlamayabilir. Bu sakin görünüm yanlışlıkla bebeğin doyduğu izlenimini verebilir. Bu nedenle bebeğin kilo alımı ilk 1 yaşta yakından izlenmelidir.

Doğumdan sonra ilk 7 günde üretilen süt ilk süt (kolostrum) olarak adlandırılır. Sarımsı renkte olan bu süt özellikle protein , mineral ve vitaminlerden zengindir. Sarımsı renk yüksek beta karoten düzeyinden kaynaklanır. Kolostrum protein içeriğinde bebeği hastalıklardan koruyucu antikorlar(özellikle IgA ) ve barsak epitelinin direncini arttırıcı maddeler bulunur. Kolostrumun özgül ağırlığı 1040-1060 arasında değişir. Bir öğünde üretilen miktar 2-20 ml arasında değişmektedir. Kolostrumun enerji içeriği 67kcal/dl dir. Doğumdan sonraki 7-15 gün arasında üretilen süt ise ‘geçiş sütü’ olarak bilinir. Bu sütte toplam protein miktarı azalırken laktoz, yağ ve toplam kalori içeriği artmaktadır ilk iki haftadan sonra anne sütü ‘olgun süt’ özelliği kazanır.
Her emzirmede anne sütü bebeğin ihtiyaçlarına uıygun olarak üretilir ve miktarı artar. Emzirmenin başlangıcında karbonhidrattan zengin bir süt (önsüt) emzirmenin sonunda ise yağdan zengin bir süt (son süt) salgılanır. Bir anne aslında iki bebeği emzirebilecek kapasitede süt üretebilme yeteneğine sahiptir. Emzirmenin tek bir pozisyonu yoktur, beşik pozisyonu çapraz beşik, yatar pozisyon gibi değişik pozisyonlarda emzirilebilir. Anneler kendine uygun olanı bulabilir. Doğumu takip eden ilk günlerden sonra normal olarak genel tercih edilen beşik pozisyonu önerilir . Pozisyon ile ilgili genel öneriler şunlar olabilir. Anne oturur ve hafif arkasına eğik, yaslanmış olmalıdır. Kol dayamak için bir desteği bulunan koltuk ile ayaklarını uzatmak veya ayağını dayayararak dizini yukarı kaldırmak için bir puf yararlı olur. Bebek anne koluna veya bir yastığa uzanmış, yaklaşık 45 derece bir eğimle anne memesine yaklaştırılmalıdır. Elleri serbest olmalıdır. Böylelikle anne memesine temas edebilir ve ellerinin yardımı ile meme başını bulabilir. Anne de elinin işaret ve orta parmaklarının yardımı ile meme başını bebeğinin ağzına yöneltirken baş parmağı ile yukarıdan aşağıya doğru memesini sıvazlayarak sütünün kolay gelmesine yardımcı olmalıdır. Bebek emme işlemi sırasında ağzının içersinde bir vakum yapmaktadır. Bu negatif basınç anne memesinden sütün gelmesini sağlar. (Bebek memeden ayırırken bu basıncı yok etmek için bir parmağımızı çocuğun ağzına koyarak basıncı azaltmalıyız) Eğer bebek tam yatar pozisyonda olursa gelen anne sütü burun arkasına kaçar. Hatta kulakların boğaz açılan kanalın ağzından kulak yoluna geçerek enfeksiyona neden olabilir. Yeni doğan kulak iltihaplarının en sık nedeni hatalı pozisyonla emzirmedir. Ayrıca annenin de yattığı yerden bebeği emzirmesi hem sütün gelmesi hem de olabilecek tehlikeli sonuçlar yönünden sakıncalıdır. Yatakta da olsa mümkün olduğu kadar anne dik durumda olmalıdır.

Bebek ağzını genişçe açtığında bebeği alt dudağı meme ucunun altına gelecek şekilde çabucak memeye yaklaştırılmalıdır. Bebek ağzıyla yanlız meme ucunu değil etrafındaki kahverengi alanı(areola) da kavramalı, alt dudak dışa kıvrık olmalı, çenesi memeye dayanmamalıdır.

Dr Bülent Öztürk
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Acıbadem Bursa Hastanesi