HAVA YOLUNA SÜREKL? POZ?T?F BASINÇ (CPAP – Continuous Positive Airway Pressure) UYGULAMALARI
Ö?REN?M HEDEFLER?
- CPAP uygulamas?n?n ba?ta solunum i?levleri olmak üzere tüm sistemler üzerine olan etkilerini sayabilmek.
- CPAP uygulamas?n?n gerekli oldu?u durumlar? sayabilmek
- CPAP uygulama yöntemlerini ve özelliklerini tan?mlayabilmek
- CPAP uygulamas?nda ba?lang?ç ayarlar?n? yapabilmek, CPAP de?erinin art?r?laca?? veya azalt?laca?? durumlar? s?ralayabilmek
- CPAP’in uygulanmamas? gereken durumlar? sayabilmek
- CPAP’in istenmeyen etkilerini s?ralayabilmek
- ?nvazif olmayan ventilasyon uygulamalar?n? tan?mlayabilmek
CPAP UYGULAMALARI
Kendili?inden soluyan bir bebe?in solunum yollar?na hem inspiryum hem de ekspiryum s?ras?nda pozitif bas?nç uygulamas? (CPAP- continuous positive airway pressure) solunum i?ini kolayla?t?rmaktad?r. CPAP ilk kez 1971 y?l?nda, respiratuvar distres sendromu (RDS) tan?s? konan bebeklerde solunumu desteklemek amac?yla uygulanm?? olup son 10 y?ld?r kullan?m? yayg?nl?k kazanm??t?r. CPAP solunum güçlü?ü olan özellikle de zaman?ndan önce do?mu? bebeklerde akci?er hacmini korumak ve oksijenlenmeyi sa?lamak amac?yla kullan?lmaktad?r. Bununla birlikte apnesi olan veya hava yolu aç?kl???n? tam olarak sa?layamayan bebeklerde de yararl? oldu?u gösterilmi?tir. ?nspiryum s?ras?nda uygulanan pozitif bas?nç solunum i? yükünü azaltmakta, ekspiryum s?ras?nda uygulanan bas?nç ise fonksiyonel rezidüel kapasiteyi art?rarak hava yollar? ve alveollerin kapanmas?n? önlemektedir.
CPAP Uygulamas?n?n Solunum ??levleri Üzerine Etkileri
1. Üst hava yollar?ndaki direnci dü?ürür ve hava yolu aç?kl???n? sa?lar.
2. Diyafram?n i?levini art?r?r.
3. Foksiyonel kapasitenin dü?ük oldu?u, akci?erlerin yeteri kadar geni?leyemedi?i ve akci?er mekaniklerinin henüz dengede olmad??? bebeklerde akci?er komplians?n? düzeltir. Bu durum tidal hacmin artmas?na ve dolay?s?yla da solunum i?inin azalmas?na katk?da bulunur.
4. Ortalama hava yolu bas?nc?n? yükselterek fonksiyonel rezüdüel kapasite (FRK)’de art?? sa?lar. Bununla birlikte akci?er yüzey alan? geni?ler, ventilasyon-perfüzyon dengesizli?i ve oksijenlenme düzelir. Bebe?in oksijen ihtiyac? azal?r.
5. Alveoller aç?k kald??? için yüzeydeki sürfaktan korunur.
6. Ekstübasyon sonras?nda uygulan?lan nazal CPAP ekstübasyonun ba?ar?s?n? art?r?r ve bebe?in yeniden entübe edilme olas?l???n? azalt?r.
CPAP Uygulamas?n?n Di?er Sistemler Üzerine Etkileri
CPAP uygulamas?n?n böbrekler, kalp ve dola??m sistemi, merkezi sinir sistemi ve mide-ba??rsak sistemi üzerine çe?itli olumlu ve olumsuz etkileri saptanm??t?r. CPAP uygulamas? do?ru olarak yap?ld???nda gö?üs içi bas?nc?n düzelmesi ile birlikte venöz bas?nç ve kalp i?levleri normale dönmektedir. A??r? derecede yüksek bas?nç uyguland???nda kalbe venöz dönü? azalmakta, pulmoner bas?nç artmakta ve kalp debisi dü?mektedir. Bu durum sa?dan sola do?ru ?antlar?n olu?mas?na neden olmakta ve hipoksemi ortaya ç?kmaktad?r.
CPAP uygulamas?n?n böbrekler ve merkezi sinir sistemi üzerine olan olumsuz etkileri s?kl?kla dola??m sistemindeki etkilenmeye ba?l? olarak olu?maktad?r. CPAP uygulanan bebeklerde kalp debisindeki azalmaya ve kan bas?nc?ndaki dü?meye ba?l? olarak glomerüler filtrasyon h?z?n?n ve idrar debisinin dü?ebilece?i bildirilmektedir. CPAP uygulamas? kafa içi bas?nçta art??a neden olabilir. Bu durum arteriyel bas?nçtaki azalma sonucu serebral perfüzyon bas?nc?ndaki dü?meye ba?lanmaktad?r.
CPAP uygulanan bebeklerdeki önemli sorunlardan birisi de hava yutulmas?na ba?l? olarak ortaya ç?kan mide geni?lemesidir. Bu durum diyafram?n yukar? itilmesi ile solunum i?levlerini olumsuz etkileyebilir. CPAP uygulamas?n?n nekrotizan enterokolit (NEK) nedeni oldu?una dair veri yoktur.
CPAP Uygulamas?n?n Gerekli Oldu?u Durumlar
CPAP uygulamas? a?a??daki durumlarda gerekli olabilir:
1. Solunum i? yükünün artmas?,
-
- Solunum say?s?n?n a??r? artmas?. Solunum say?s?n?n dakikada 60’?n üzerinde olmas? durumunda ekspiryum zaman? a??r? derecede k?salacak ve solunum i?levi bozulacakt?r.
- Kuvvetli diyafram kas?lmalar? ve yard?mc? solunum kaslar?n?n a??r? çal??mas? nedeniyle kaburgalar aras?nda ve gö?üs kafesi alt?nda çekilmeler olmas?,
- FRK’yi korumak amac?yla ekspiryumda ses tellerinin tam olarak aç?lmamas?na ba?l? olarak inleme duyulmas?.
- Oksijen ihtiyac?n?n artmas?,
- Akci?er filmi ile havalanman?n yeterli olmad???n?n saptanmas?, akci?er alanlar?nda infiltrasyon, atelektazi veya ödem görülmesi,
- Zaman?ndan önce do?an bebeklere özgü apne,
- Ekstübasyon sonras?,
- Laringo-trakeomalazi veya havayolunun kapanmas?na yol açan di?er durumlar.
CPAP Uygulama Yöntemleri
CPAP günümüzde tekli veya ikili k?sa burun kanülü, uzun nazofaringeal kanül, burun maskesi ve nadiren trakeal tüp yard?m?yla uygulanabilir.
?kili ve K?sa Burun Kanülü ile CPAP Uygulamas?: Günümüzde yenido?anlarda en s?k kullan?lan CPAP uygulama yöntemidir. Kullan?lan malzemenin farkl? biçimlerde tasarlanm?? ?ekilleri olsa da hepsinin ortak özelli?i 1-2 cm’lik iki k?sa ve yumu?ak kanülünün olmas?d?r (Resim 1). ?kili k?sa burun kanülünde, tekli burun kanülüne göre direnç daha azd?r. Bununla birlikte her iki burun deli?inden de bas?nç verilmesi nedeniyle (Resim 2) ikili k?sa burun kanülü ile uygulanan CPAP’in daha etkili oldu?u bildirilmektedir.
Resim 1 – ?kili-K?sa Burun Kanülü
Resim 2- Yenido?anda ?kili ve K?sa Burun Kanülü ile CPAP Uygulamas?
Tekli ve K?sa Burun Kanülü ile CPAP Uygulamas?: K?salt?lm?? trakeal tüpün tek bir burun deli?inden 1-2 cm içeriye itilmesi ile uygulan?r. Burun deli?inin d???nda kalan tüp uzunlu?u da 3 cm kadard?r. Uygulamas? oldukça kolayd?r ancak verilen bas?nçl? hava di?er burun deli?inden kaçabilir. ?kili ve k?sa burun kanülüne göre direnç daha fazlad?r.
Uzun Nazofaringeal Kanül ile CPAP Uygulamas?: Trakeal tüpün k?salt?larak tek bir burun deli?inden geçirilip farikse yerle?tirilmesi ile uygulan?r. Yüksek direnç ve bas?nçtaki azalma nedeniyle ikili ve k?sa burun kanülüne göre etkisi daha azd?r.
Burun Maskesi ile CPAP Uygulamas?: Etkinli?i konusunda yeterli veri yoktur. Burun deliklerinde daha az travma yapt??? dü?ünülmektedir. Ancak yerle?tirmek oldukça güçtür ve daha fazla bas?nç uygulamak gerekir (Resim 3 ve 4).
Resim 3- CPAP Uygulamakta Kullan?lan Burun Maskeleri
Resim 4- Burun maskesi ile CPAP Uygulamas?
Trakeal Tüp ile CPAP Uygulamas?: Yenido?an bebeklerde CPAP uygulamak için kullan?lan ilk yöntemdir. Bas?nc?n akci?ere do?rudan iletimini sa?lar. A??zdan kaçak sorunu yoktur, dolay?s?yla dü?ük ak?m h?zlar? yeterlidir. Ancak havayollar?nda ölü bo?lu?un ve direncin artmas?na yol açarak bebe?in inspirasyonunu zorla?t?r?r. Solunum i? yükü artan bebekte kolayca apne geli?ebilir. Ayr?ca invazif bir yöntem olmas?, siliyer i?levleri bozmas?, mukus salg?lanmas?n? art?rmas? ve enfeksiyon tehlikesi nedeniyle tercih edilmemektedir. Ekstübasyondan önce 10 dakika gibi k?sa bir süre uygulanarak bebe?in solunum gücünün yeterli olup olmad???na bak?labilir. Bu durumda bebe?in yan?ndan ayr?lmamal? ve solunumu yak?ndan takip edilmelidir.
CPAP Uygulamas?nda Ba?lang?ç Ayarlar?
CPAP uygulamas? s?ras?nda hava yoluna uygulanmas? gereken bas?nç, ak?m ve bebe?e verilmesi gereken oksijen miktar? ayarlanmal?d?r. Bütün bebeklerin CPAP uygulama nedenleri ayn? olmad??? için tüm bebeklere uygulanacak tek bir bas?nç de?eri belirlemek do?ru de?ildir. Hatta ayn? bebekte dahi izlem s?ras?nda olabilecek de?i?ikliklere göre farkl? bas?nç de?erleri uygulamak gerekli olabilir. Günümüzde CPAP uygulamas? s?ras?nda hava yoluna 5-10 cmH2O aras?nda bas?nç verilmesi önerilmektedir (?ekil 1). Genel olarak 5 cmH2O de?erindeki bir bas?nçla ba?lanmal?, daha sonra bebe?in oksijen ihtiyac? ve solunum i?inin klinik yönden de?erlendirmesine göre en iyi bas?nç de?erine karar verilmelidir.
?ekil 1- Kendili?inden solunum ve CPAP uygulamas?
Akci?er hacminin azald???, akci?er dokusu ile ilgili sorunlarda CPAP de?erinin art?r?lmas? oksijenlenmeyi düzeltecektir. Hastal???n a??rl?k derecesine göre CPAP de?erinin art?r?lmas? gerekli olabilir. Ancak yüksek bas?nçlara ba?l? olarak alveollerde a??r? gerilmenin ortaya ç?kabilece?i ve oksijenlenmenin bozulabilece?i unutulmamal?d?r. En yüksek CPAP de?erinin ne olabilece?i bilinmemekle birlikte akci?er dokusundaki hasar?n a??r olmas? durumunda 10 cmH2O’nun üzerine ç?k?labilece?i bildirilmektedir. CPAP de?erinin yüksek olarak uyguland??? durumlarda, akci?er komplians? iyi ise, PaCO2 düzeyinde art?? meydana gelebilir. Böyle bir durumda oksijenlenmedeki düzelme ve CO2 düzeyindeki art?? aras?nda bir denge kurmak gerekir. CPAP uygulanan bir bebekte oksijenlenme iyiyken PaCO2 düzeyinde art?? meydana gelirse bas?nc? azaltmak yararl? olacakt?r. ?stenen CPAP de?erine ula?abilmek için gaz ak?m?n?n da ayarlanmas? gerekir. Genellikle dakikada 6-8 litrelik gaz ak?m? yeterli olmaktad?r. Baz? solunum ayg?tlar?nda, uygulanan CPAP de?erine göre ak?m ayg?t taraf?ndan ayarlanmaktad?r.
CPAP uygulamas? s?ras?nda ayarlanmas? gereken bir di?er ö?e ise bebe?e verilen oksijenin yo?unlu?udur. Bebe?e, nab?z oksimetresi ile ölçülen oksijen satürasyonunun (SpO2) %92 civar?nda tutulabildi?i en dü?ük yo?unlukta oksijen verilmelidir. Bunun için bebe?e daha önce oksijen ba?l??? ile verilen oksijen miktar? temel al?nmal?d?r. Bebe?e do?rudan CPAP uygulanacaksa %40 yo?unlukta oksijen ile ba?lanabilir, daha sonra bebe?in SpO2 de?erine göre verilen oksijen yo?unlu?u ayarlanmal?d?r.
En Uygun CPAP De?erinin Tespiti
CPAP de?eri ba?lang?çta 5 cmH2O olarak ayarland?ktan sonra bebe?in tekrarlayan fiziksel incelemeleri ve kan gazlar? de?erlerine göre gerekirse kademeli olarak artt?r?l?r. Solunum i?inin en az ve SpO2’nin %92 civar?nda oldu?u; kan gaz? incelemelerinde pH’n?n 7.25’in üzerinde, PaCO2’nin 60 mmHg’n?n alt?nda tutulabildi?i CPAP de?erinin uygun oldu?u söylenebilir. A?a??daki durumlarda CPAP de?eri art?r?labilir
1. Akci?er grafisinde yeterli havalanman?n sa?lanamam?? oldu?unun görülmesi,
2. Akci?erlerde ödem veya atelektazilerin saptanmas?,
3. Bebekte solunum s?k?nt?s? bulgular?n?n ve inlemenin devam etmesi,
4. Oksijenlenmenin sa?lanamam?? olmas?.
CPAP de?erinin azalt?lmas? gereken durumlar ise ?öyle s?ralanabilir:
1. Akci?er grafisinde a??r? havalanma oldu?unun görülmesi,
2. Alveollerin a??r? gerilmesine ve yeterince ekspiryum yap?lamamas?na ba?l? PaCO2 yükselmesi,
3. Artm?? pulmoner damar direncine ba?l? olarak sistemik venöz dönü?ün bozulmas? ve bebekte hipoksi geli?mesi.
Ekstübasyon Sonras? CPAP Uygulamas?
Ekstübasyon sonras? CPAP uygulamas? ile zaman?ndan önce do?an bebeklerin daha iyi soluduklar?, oksijenlenmenin daha iyi oldu?u ve yeniden entübe edilme olas?l?klar?n?n azald??? bildirilmektedir. Ekstübasyon sonras?nda larinks ödemli ve gergin oldu?u için hava yolu aç?kl??? tam olarak sa?lanamamakta ve bebekler artm?? hava yolu direncine kar?? soluyarak k?sa sürede yorulmaktad?rlar. CPAP uygulamas? ile solunum i?i azalmakta ve ekstübasyon ba?ar?s? artmaktad?r.
Çok Dü?ük Do?um A??rl?kl? Bebeklere Koruyucu Amaçl? CPAP Uygulamas?
1980’li y?llarda çok dü?ük do?um a??rl?kl? (ÇDDA) bebeklerin do?um odas?nda entübe edilmeleri ve hemen ard?ndan mekanik ventilasyon uygulamas? yerle?ik tedavi yöntemi idi. 1990’l? y?llarda buna mümkün oldu?u kadar erken dönemde sürfaktan verilmesi eklendi. Sürfaktan tedavisinin etkinli?i aç?k bir ?ekilde kan?tlanm??t?r. ?ster koruyucu, ister kurtarma amac?yla verilsin sürfaktan uygulamas? RDS’li bebeklerde ölüm ve süre?en akci?er hastal??? oranlar?n? azaltmaktad?r. Sürfaktan tedavisi ne kadar erken verilirse o kadar yararl? olmaktad?r. Her ne kadar farkl? sürfaktan verme yöntemleri geli?tirilmeye çal???lmaktaysa da (püskürtme yöntemi veya do?um s?ras?nda nazofarinkse uygulama gibi) günümüzde sürfaktan vermek için bebeklere trakeal entübasyon yap?lmas? ?artt?r. Son y?llarda yap?lan çal??malar zaman?ndan önce do?an bebeklere do?um odas?ndan ba?lamak üzere burundan CPAP (nCPAP-nazalCPAP) uygulamas?n?n trakeal entübasyon oranlar?n? ve süre?en akci?er hastal??? s?kl???n? azaltt???n?, bununla birlikte bebeklerde ölüm ve sakatl?k oranlar?n? art?rmad???n? ortaya koymu?tur. Bu bilgi, sürfaktan?n yararl? oldu?u bilgisiyle birle?tirilince çal??malar RDS geli?me olas?l??? yüksek olan zaman?ndan önce do?an bebeklere erken dönemde sürfaktan verilmesi ve hemen ekstübe edilerek nCPAP uygulamas? üzerine yo?unla?m??t?r. Ancak pek çok merkez halen zaman?ndan önce do?an bebeklere erken dönemde nCPAP uygulanmas? ve gerekti?inde trakeal entübasyon yap?larak sürfaktan uygulanmas? yolunu tercih etmektedir.
nCPAP Uygulanmamas? Gereken Durumlar
A?a??daki durumlarda nCPAP uygulanmamal? ve bebek derhal entübe edilmelidir:
1. Çe?itli yap?sal bozukluklar (yar?k damak, koanal atrezi, trakeoözefagial fistül, diyafram f?t???) olmas?,
2. Dola??m?n bozuk olmas?,
3. Solunumun dengede olmamas?, s?k apne ve bradikardi geli?mesi,
4. Bebe?e verilen oksijenin yo?unlu?u (FiO2) 0.6’dan büyük olmas?na ra?men yeterli oksijenlenmenin sa?lanamamas?,
5. PaCO2’nin 60 mmHg’den büyük ve pH’n?n 7.25’ten küçük olmas?.
CPAP Uygulamas?n?n ?stenmeyen Etkileri
CPAP uygulamas? ile a?a??daki istenmeyen durumlar ortaya ç?kabilir:
1. Burun mukozas?nda tahri? ve nekroz (Resim 4),
2. Burun deli?i veya kanüllerin salg?larla t?kanmas?. Yenido?an bebeklerde burun solunumu ön planda oldu?u için yeterli oksijenlenme sa?lanamaz, istenen bas?nç elde edilemez.
3. Komplians? iyi olan akci?erde CPAP, akci?erlerin a??r? havalanmas?na neden olur. Bu durum tidal hacimde azalmaya, hava kaçaklar?na, CO2 birikimine, hipoksiye ve solunum i?inde artmaya neden olabilir.
4. Akci?er damar direncinde art??, sistemik venöz dönü?te bozulma ve kalp debisinde dü?me,
5. Tespit için kullan?lan malzemelere ba?l? olarak yüz derisinde tahri? ve enfeksiyon,
6. Kanüllerin burundan ç?kmas? ve bas?nç kayb?,
7. Mideye hava kaçmas?na ba?l? kar?n ?i?li?i ve solunumda bozulma.
Resim 5- Burundan CPAP Uygulamas?na Ba?l? Olarak Geli?en Burun Hasar?
CPAP Uygulanan Bebe?in ?zlenmesi
CPAP uygulanan bebe?in ya?amsal bulgular? monitor ile yak?ndan izlenmelidir. Ayr?ca bebe?in solunum ?ekli, rengi, inleme, yard?mc? solunum kaslar?n?n ve burun kanatlar?n?n solunuma kat?lmas? gözlenmelidir. Gö?üs hareketlerinin e?it olmamas? pnömotoraks? akla getirmeli ve akci?er grafisi çektirilmelidir. Kan gazlar? takip edilmeli, gerekti?inde bebe?e trakeal entübasyon ve mekanik ventilasyon gibi daha ileri solunum deste?i sa?lamakta geç kal?nmamal?d?r.
Buruna tak?lan kanüller bebe?i rahats?z edebilir ve bebek huzursuz olabilir, bu durumda bebe?in kanülleri ç?karmas? söz konusu olabilece?inden dikkatli olunmal?d?r. Ayr?ca burnun ve kanüllerin salg?larla t?kanma olas?l???na kar?? gerektikçe temizleme i?lemi yap?lmal?d?r. Burun mukozas? tahri? aç?s?ndan kontrol edilmeli ve buruna epitel iyile?mesini h?zland?ran kremler sürülmelidir. CPAP uygulanan bebeklere kar?n ?i?li?ini önlemek için bir sonda tak?larak mide havas? bo?alt?lmal?d?r.
Sualt? Yöntemi ile CPAP Uygulamas?
CPAP ventilatör ile uygulanabildi?i gibi çok daha basit olarak sualt? yöntemi ile de uygulanabilir. Bu yöntem ile istenen yo?unluktaki oksijen hava kar???m?, kar??t?r?c?dan ç?kt?ktan sonra nemlendirilip ?s?t?ld?ktan sonra burun kanüllerinden 6-10 L/dk h?z?nda bebe?e verilir. Bebekten dönen ve ekspiryum havas?n? ta??yan hortumun ucu ar?n?k suya bat?r?l?r. Hortumun 1 cm derinli?e itilmesi, 1 cmH2O’luk CPAP sa?lar. Böylece bebe?e uygulanmas? dü?ünülen bas?nç miktar?na göre hortumun su içindeki derinli?i ayarlan?r (?ekil 2).
?ekil 2- Su Alt? Yöntemi ile CPAP Uygulamas? (Morley C J ve ark. Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed 2005;90:F343–F344).
Bu yöntemde herhangi bir alarm sistemi olmad??? için kullan?c?n?n ekspiratuar uctan gelen kabarc?klanmay? gözlemlemesi gereklidir. Bu ?ekilde uygulanan CPAP’in bebe?in gö?sünde yüksek frekansl? ossilatuvar ventilasyonun olu?turdu?u titre?ime benzer bir durum yaratt??? ve gaz de?i?imini kolayla?t?rd??? ileri sürülmektedir. Bu nedenle sualt? yöntemle uygulanan CPAP’in ventilatör yard?m?yla uygulanan CPAP’ten daha etkili oldu?u iddia edilmektedir. 2009 y?l?nda yay?nlanan ve gebelik ya?arl? 24-29 hafta aras?nda olan 140 bebe?in de?erlendirildi?i bir çal??mada sualt? yöntemiyle uygulanan CPAP’in ekstübasyon sonras?nda daha etkili oldu?u belirtilmi?tir. Bu yöntem ucuz olmas?, yeterli solunum deste?i sa?layabilmesi ve istenmeyen durumlar?n olas?l???n?n azl???ndan dolay? özellikle geli?mekte olan ülkelerde tercih edilebilir.
CPAP Uygulamas?n?n Sonland?r?lmas?
CPAP uygulama süresi bebe?i takip eden hekimin ve hem?irenin deneyimine ve bebe?in klinik durumuna göre de?i?ebilir. Bebekte apne ve bradikardi görülmüyorsa, FiO2 0.3’ün alt?na inmi?se ve solunum s?k?nt?s? yoksa CPAP’ten ay?rma denenebilir. Bebe?i CPAP’tan ay?rmak için çok acele edilmemelidir. Baz? bebeklerde CPAP’ten ç?kt?ktan k?sa bir süre sonra solunum s?k?nt?s? yeniden ba?lamaktad?r. Bu bebekler k?sa süre içinde yorulmakta ve oksijene ihtiyaç duymaktad?rlar. Ayr?ca bu bebeklerde apne ve bradikardi ortaya ç?kabilmektedir. Bu durumda yeniden CPAP uygulamas?na ba?lanmal?d?r.
?NVAZ?V OLMAYAN VENT?LASYON
nCPAP uygulanmakta olan bebeklerin solunumuna yard?mc? olmak amac?yla solunum döngüsü boyunca verilen pozitif bas?nca ilaveten aral?kl? olarak inspiryum yapt?r?lmas? mümkündür. Bu ?ekilde trakeal entübasyon s?n?r?na gelen baz? bebekler entübasyondan kurtar?labilir. Kullan?lan sisteme ba?l? olarak havayolu bas?nc?ndaki bu ek art??lar bebe?in solunumu ile e?zamanl? olabilece?i gibi bebe?in solunumundan ayr? da olabilir. ?nvaziv olmayan ventilasyonun isimlendirilmesi henüz tam olarak oturmam??t?r. En s?k kullan?lan terimler aras?nda nazal ventilasyon, nazal aral?kl? zorunlu ventilasyon, senkronize nazal aral?kl? zorunlu ventilasyon, nazofarengeal senkronize aral?kl? zorunlu ventilasyon, invaziv olmayan pozitif bas?nçl? ventilasyon ve iki seviyeli pozitif havayolu bas?nc? (BIPAP-bilevel positive airway pressure) say?labilir.
CPAP ile kar??la?t?r?ld???nda B?PAP, inspirasyon s?ras?nda akci?erdeki bas?nc? artt?rarak ve muhtemelen inspiratuvar refleksleri de uyararak daha yüksek tidal hacimlerin olu?mas?na olanak sa?lamaktad?r. Senkronize nazal ventilasyon solunum h?z?nda ve çabas?nda azalmaya ve ayn? zamanda PaCO2’de dü?meye neden olmaktad?r. Senkronize olmayan nazal ventilasyonun etkileri detayl? olarak çal???lmam??t?r ancak solunum çabas?n? tetiklemekte ve apne s?ras?nda solunuma yard?mc? olmaktad?r.
Senkronize olmayan nazal ventilasyon herhangi bir ventilatör ile uygulanabilir. Senkronize nazal ventilasyon ise sadece tetikleyici düzeneklere sahip cihazlarla yap?lmaktad?r. Senkronize nazal ventilasyon ekstübasyon sonras?nda ve zaman?ndan önce do?an bebeklere özgün apnede kullan?lmaktad?r. Hafif RDS tedavisinde kullan?m?na yönelik çal??malar da vard?r ancak henüz yayg?n kullan?m? söz konusu de?ildir.
?nvazif olmayan ventilasyon yönteminde ventilatör ayarlar?n?n nas?l olmas? gerekti?i konusunda çok az say?da veri vard?r. Ekstübasyon sonras? kullan?m için yap?lan randomize çal??malarda solunum say?s?n?n dakikada 10-25, ekspiryum sonu pozitif bas?nc?n (PEEP- positive end expiratory pressure) 6 cmH2O, inspiratuvar tepe bas?nc?n?n (PIP- peak inspiratory pressure) 16 cmH2O veya ekstübasyon öncesi de?erden 2-4 cmH2O fazla, inspirasyon zaman?n?n (Ti: inspiratory time) 0.4 sn ve ak?m h?z?n?n 8-10 L/dk olmas? önerilmektedir.
Zaman?ndan önce do?an bebeklere özgün apne tedavisinde nazal ventilasyon uygulanacaksa yukar?da belirtilenlerden daha dü?ük de?erler önerilmektedir. Akci?er dokusu ile ilgili bir sorun yoksa PIP’in 10-12 cmH2O ve PEEP’in 4-6 cmH2O olmas? yeterlidir.
Nazal ventilasyonun yararlar? aras?nda trakeal entübasyon gibi invaziv bir giri?imden kaç?n?lmas?, entübe olarak izlenen bebeklerin daha k?sa sürede ekstübe edilebilmeleri, hastane kaynakl? enfeksiyonlar?n?n azalmas?, yeniden entübasyon gereksiniminde azalma, ekstübasyon sonras? apne s?kl???nda azalma ve süre?en akci?er hastal??? s?kl???nda azalma say?labilir. Nazal ventilasyonun istenmeyen etkileri aras?nda ise kar?n ?i?li?i ve mide delinmesi, kanülün yerinden kolayca ç?kmas? veya salg?larla t?kanmas?, pnömotoraks ve di?er hava kaça?? durumlar?, burun tahri?i ve septumda nekroz, tespite ba?l? deri tahri?i ve enfeksiyonu mevcuttur.
BÖLÜM SONU SINAVI
- CPAP solunum güçlü?ü olan özellikle de zaman?ndan önce do?mu? bebeklerde ………… ve …………….. sa?lamak amac?yla kullan?lmaktad?r.
- Sürekli pozitif bas?nç……………… veya ………………….. bebeklerde de yararl? olabilir.
- CPAP ortalama hava yolu bas?nc?n? yükselterek …………. art?? sa?lar.
- Ekstübasyon sonras?nda uygulan?lan nazal CPAP ………….ba?ar?s?n? art?r?r ve bebe?in yeniden ………….olas?l???n? azalt?r.
- CPAP uygulamas?n?n gerekli oldu?u durumlar? yaz?n?z.
- CPAP uygulamas? s?ras?nda a??r? derecede yüksek bas?nç uyguland???nda …………, …………artmakta ve …………. dü?mektedir. Bu durumda……….. ortaya ç?kmaktad?r.
- CPAP uygulamas?n?n di?er sistemler üzerine olan etkisi öncelikle ………… sistemi üzerine olan etkilerinden kaynaklanmaktad?r.
- Günümüzde yenido?anlarda en s?k kullan?lan CPAP uygulama yöntemi ……..ile CPAP uygulamas?d?r.
- Trakeal tüp ile CPAP uygulamas? havayollar?nda ………ve ……..artmas?na yol açarak bebe?in inspirasyonunu zorla?t?r?r.
- PaCO2’nin …………. ve pH’n?n ………………oldu?u durumlarda CPAP uygulanmamal?d?r.
- Günümüzde CPAP uygulamas? s?ras?nda hava yoluna ………. aras?nda bas?nç verilmesi önerilmektedir.
- CPAP uygulamas? s?ras?nda bebe?e, nab?z oksimetresi ile ölçülen oksijen satürasyonunun (SpO2) …….. civar?nda tutulabildi?i en ……. yo?unlukta oksijen verilmelidir.
- CPAP uygulanan bir bebekte oksijenlenme iyiyken PaCO2 düzeyinde art?? meydana gelirse bas?nc? ……….. yararl? olacakt?r.
- Hangi durumlarda CPAP de?eri artt?r?labilir?
- CPAP uygulanan bebe?in gö?üs hareketleri e?it de?ilse ……….. akla gelmeli ve ……….. çektirilmelidir.
- Yenido?an bebeklerde burun solunumu ön planda oldu?u için Burun deli?i veya kanüllerin salg?larla t?kanmas? durumunda yeterli ………….sa?lanamaz, istenen …………… elde edilemez.
- Bebekte ………….. görülmüyorsa, FiO2 …………….inmi?se ve ……………… yoksa CPAP’ten ay?rma denenebilir.
- Zaman?ndan önce do?an bebeklere özgün apne tedavisinde nazal ventilasyon uygulanacaksa PIP’in ………. ve PEEP’in ……………. olmas? yeterlidir.
KAYNAKLAR
- Morley CJ: Continious Positive airway pressure. In: Donn SM, Sinha SK,ed. Manuel of Neonatal Respiratory Care. 2 nd ed. Philadelphia, Elsevier; 2006: 183-190.
- Davis PG, Morley CJ: Non-invazive Respiratory Support: An Alternative to Mechanical Ventilation in Preterm Infants. In: Bancalari E, ed. The Newborn Lung Neonatology Qestions and Controversies. 1 st ed. Philadelphia, Elsevier Inc; 2008: 361-376.
- Davis PG, Morley CJ, Owen LS. Non-invasive respiratory support of preterm neonates with respiratory distress: continuous positive airway pressure and nasal intermittent positive pressure ventilation. Semin Fetal Neonatal Med 2009;14:14-20.
- McCoskey L. Nursing Care Guidelines for prevention of nasal breakdown in neonates receiving nasal CPAP. Adv Neonatal Care 2008;8:116-24.
- Özek E. CPAP. ?çinde: Özek E. Yenido?an Döneminde Konvansiyonel Mekanik Ventilasyon. 1. Bask?, ?stanbul, Nobel T?p Kitapevleri; 2002: 1-18
- Courtney SE, Barrington KJ. Continuous positive airway pressure and noninvasive ventilation. Clin Perinatol 2007;34:73-92
- De Paoli AG, Davis PG, Faber B, Morley CJ. Devices and pressure sources for administration of nasal continuous positive airway pressure (NCPAP) in preterm neonates. Cochrane Database Syst Rev 2008; 23 (1):CD002977.
- Gupta S, Sinha SK, Tin W, Donn SM. A randomized controlled trial of post-extubation bubble continuous positive airway pressure versus Infant Flow Driver continuous positive airway pressure in preterm infants with respiratory distress syndrome. J Pediatr 2009;154:645-50.
- Bonner KM, Mainous RO. The nursing care of the infant receiving bubble CPAP therapy. Adv Neonatal Care 2008;8:78-95.
Morley C J, Lau R, De Paoli A, Davis P G. Nasal continuous positive airway pressure: does bubbling improve gas exchange? Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed 2005;90:F343–F344.
Benzer Yazılar:
Solunum yolu nasıl düzeltilir?(Yapay solunum)
Solar Radyasyon Ve Deri Üzerine Etkileri
Televizyon ve Cocuk Uzerine Etkileri
Misvak kullanmanın diş sağlığı üzerine etkileri
Kivinin sağlık üzerine etkileri nelerdir
Solunum (Respirasyon) nedir, Solunum Hakkında Genel Bilgi
Alkol Etkileri Solunum Sistemine Zarari
Solunum Nedir Solunum Cesitleri
Solunum Yetmezligi Solunum Volumu
Sigaranın Ağız ve Diş Sağlığı Üzerine Etkileri
