İlâçlar ya da kimyasal maddeler, tedavi edici amaç dışında, oluşturdukları geçiçi keyif verici uyarıcı ya da uyuşturucu etkileri nedeniyle kullanıldıklarında kötüye kullanılmış olurlar. Tıp dışı amaçlarla kullanılan bu maddeler, kullananların sağlığını etkilerken, toplumsal sonuçlar da oluşturur. Böylece kötü niyetle madde bağımlılarına bu maddeleri sağlayan, üreten, satan, aracılık edenlerin haksız kazançlar elde etmelerine neden olur.
Genel olarak uyuşturucu madde adı verilen bu grup kimyasal madde, giderek artan miktarda alma ihtiyacı doğurur, yani bağımlılığa neden olur. Bırakıldığında ise yoksunluk belirtileri ortaya çıkabilir.
Elde edildikleri yerlere, kullanım şekillerie ve etkilerine göre uyuşturucuları çeşitli şekillerde sınıflamak mümkündür.
Bütün bu maddeler görüldüğü gibi kan dolaşımına karışarak merkezi sinir sistemi üzerine etki etmektedirler. Yapıları gereği farklı merkezlrei uyararak farklı etkiler göstermektedirler. İçlerinden bazıları tedavi amacıyla kullanılabilirler. (Örneğin; morfin şiddetli ağrıların giderilmesinde kullanılır). Ancak kullanımları özel reçeteye tabidir ve Sağlık Bakanlığının denetimi altında üretilebilir ve satılabilirler. İlaç olarak kullanılan maddeler ağrı kesici bile olsalar mutlaka hekim önerisine göre, uygun doz ve sürede kullanılmalıdırlar. Kontrolsüz kullanılan uyuşturucu ilaçların aşırı dozda ya da uzun süre kullanımı bağımlılığa ve toleransa neden olabilir. Bu durumda derhal bir hekime başvurulmalıdır. Bazı kimyasal maddeler yapısal özellikleri nedeniyle bir kaç kez kullanıldıklarında bile bağımlılığa yol açabilirler. Hekime danışılmadan ve hekim kontrolü olmaksızın temin edilebilen bazı ağrı kesiciler dahil çeşitli ilaçlar, birçok yan etkilere sebeb olabilirler. Zehirlenme, alerji, başka ilaçlarla etkileşme ve bağımlılık bu yan etkilerden bazılarıdır. İlaçlar, ayrıca çeşitli organlara ait belirtilere de neden olabilir.
Uyuşturucu madde bağımlılığının giderek arttığı günümüzde çeşitli yasal önlemlerle bu maddelerin üretimi, ithal edilmesi, ihraç edilmesi satın alınması, satılması, bulundurulması, alınmasına yardımcı olunması, sahte reçeteyle satın alınması yasaklanmıştır. Bu davranışlar para karşılığı yapılmasa bile ölüm cezasına dek varan ağır cezaları gerektirir.