Yetersiz beslenme kısa boylu yapıyor!

Tüm dünyada bir taraftan obezite salgını ve bu salgının çocuklar üzerindeki ürkütücü etkilerinden bahsedilirken bir taraftan da beslenme yetersizliği sorunu çocukların önemli bir kısmını etkiliyor. Türkiye dahil pek çok ülkede görülen beslenme yetersizliğinin en önemli sonuçlarından biri ise boy kısalığı. Ülkemizde kronik beslenme yetersizliğine bağlı olarak görülen boy kısalığının her 100 çocuktan 12’sini etkilediği tahmin ediliyor. Türkiye’de yılda yaklaşık 1.5 milyon bebeğin dünyaya geldiği düşünülürse bu yüzdenin önemi de ortaya çıkıyor.

Kıbrıs’ta 7 – 11 Kasım tarihleri arasında düzenlenen 51. Türkiye Milli Pediatri Kongresi’nde de gündeme gelen beslenme yetersizliği ve yol açtığı sorunlar, konunun uzmanları tarafından masaya yatırıldı. İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Büyüme ve Gelişme ve Pediatrik Endokrinoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Feyza Darendeliler, konuyla ilgili sorularımızı yanıtladı.

Çocuklarda boy kısalığına neden olan faktörler arasında beslenmesinin rolü nedir?

Boy kısalığının çeşitli nedenleri var. Bu nedenler arasında da beslenme bozukluğu önemli bir yer tutuyor. Beslenme bozukluğu akut yani kısa süreli olabilir ama bu Türkiye’de daha az görülüyor. Ama kronik yani uzun süreli beslenme bozukluğu ülkemizde hâlâ sık görülen bir sorun.

Beslenme yetersizliğine bağlı boy kısalığı ne oranda görülüyor?

Son verilere göre kronik beslenme bozukluğuna bağlı olan boy kısalığının görülme oranı beş yaş sınırına bakıldığında yüzde 12 civarında. Yani 100 çocuktan 12’sinin boyu kısa. Bu çocuklar büyük bir olasılıkla, hayatlarının ilk 1.5 yılında kötü beslenme sonucu büyümesi geri kalmış olan çocuklar. Daha sonra normal büyüme kaydetseler bile maalesef o kaybettikleri boyu yerine koyamıyorlar, telafi edemiyorlar. Dolayısıyla da kısa boylu kalıyor.

Bu çocukların ilk 1.5 yılda yeterince anne sütü alamaması da sorunu artırıyor mu?

Kronik beslenme bozukluğu gelişmekte olan ülkelerin bir sorunu. Dolayısıyla da ilk bir yılda anne sütünü yeterince almamak ya da anne sütünü yeterince almasına rağmen anne sütünü kestikten sonra ek gıdaları bulamama veya doğru ek gıdaları alamama veya miktarının az olması nedeniyle sorun ortaya çıkıyor. Esas neden, anne sütünden sonraki o geçiş dönemindeki gerekli besin maddelerini alamamaktır.

Kronik beslenme yetersizliği Türkiye’de hangi bölgelerde daha sık karşınıza çıkıyor?

Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımlamalarına göre kronik beslenme yetersizliğinin en önemli göstergesi beş yaşındaki boy kısalığıdır.
Tabii dünyada olduğu gibi Türkiye’de de bölgesel farklılıklar var. Kesinlikle oranlar batıda çok daha düşük doğuda da daha yüksek. Batıda yüzde beş olan oranlar doğuda yüzde 30’ları buluyor.

Türkiye öne çıkan faktörler neler?

Devam eden bir beslenme bozukluğu varsa ki bu illa ki kalori ya da protein eksikliği nedeniyle olmak zorunda değil. Çinko, demir, iyot eksikliği de olabilir. Tabii bütün bunlarda değişik belirtilere yol açıyor. Mesela ülkemiz, iyot eksikliğinin sık görüldüğü bir bölge. Artık tuzlar iyotlanıyor dolayısıyla iyot eksikliğinin nispeten azalıyor olması lazım. Ancak bunun tam önlenmiş olması söz konusu değil şu anda.

Çocuklarda iyot, demir ve çinko eksikliğinin sonuçları nelerdir?

İyot eksikliği guatr yapar. Ayrıca da gelişme bozukluğu yapabilir. Beyin gelişimi için iyot gereklidir. Yine çocuk yeterli demir almazsa genel performansını olumsuz etkiler, halsizlik, yorgunluk yapar. Çinko eksikliği de yine boy kısalığı nedenlerinden biridir. Ayrıca sık enfeksiyon geçirmenin nedenlerindendir. Beslenme yetersizliği yine çocukların okul başarısını da düşürebilir. Buna karşın yanlış beslenerek sürekli kilo alan bir grup da var…
Maalesef. Dünyada bir tarafta beslenme bozukluğu varken bir taraftan obezite sorunu görülüyor. Türkiye’de de çok çeşitli yapılan okul çalışmalarında fazla tartılı oranı yani şişmanlığın bir alt düzeyi, yüzde 25 dolaylarında. Şişmanlık oranı ise okul çocuklarında yüzde 3 – 4 oranlarında görülüyor. Şişmanlık açısından fazla tartılılar da risk altında. Çocukluk çağı obezitesi erişkin çağdaki obezitenin en önemli nedenlerinden bir tanesi. Yani çocukken obezseniz büyük olasılıkla erişkin dönemde de obez oluyorsunuz. Bu nedenle çocukların fazla tartılı çıkması bile çok önemli.

Türkiye açısından hangisi ön planda? Beslenme bozukluğu mu yoksa şişmanlık mı?

Bölgelere ve ailelere göre her ikisi de önemli bir sorun. Batı bölgelerinde şişmanlık ön plandayken doğu bölgelerinde beslenme bozukluğu daha önemli diyebiliriz.

Yılda 11 milyon çocuk ölüyor

Kongrede paylaşılan verilere göre tüm dünyada yılda 11 milyon çocuk ölüyor. Bunda beslenme yetersizliği ya da bozukluklarının önemli bir payı var. Çocuk ölümlerinin tamamını önlemenin mümkün olmadığını vurgulayan Prof. Dr. Alev Hasanoğlu, ”Ama beslenme bozukluklarına yönelik politikalar üretmek, anne sütünü teşvik etmek ve aşılamanın yaygınlaştırılmasını sağlamak gerekiyor” dedi.