Okul fobisinin nedenleri nelerdir?

* Okul reddi tam olarak nedir? Hangi yaşlarda daha sık görülür?
Okul korkusu, okul reddi olarak adlandırılan durum aslında temel olarak çocuğun annesinden veya bağlandığı diğer bir kimseden, ki bu kişi baba, babaanne, anneanne veya bakıcı da olabilir, ayrılmakta çektiği sıkıntının bir sonucu olarak ortaya çıkar. Aslında ayrılık korkusu denilen durum çocuklarda normal bir gelişim süreci gösterir. Yaşamın ikinci altı ayında başlar, 15. ve 21. aylarda giderek artar ve 3 yaşından sonra azalarak kaybolur. Birçok çocuk zamanla bu ayrılıklarla başa çıkabilecek kapasiteyi geliştirse de, bazı çocuklarda çeşitli nedenlerle ayrılık çok ciddi bir tehlikeymiş gibi yaşanır.

* Görülme sıklığı nedir?
Çocuklarda her yaşta ortaya çıkabilecek bu durum en sık olarak ilk ayrılıkların yaşandığı 6-7 yaşlarında, ilkokula başlama dönemlerinde görülse de, 11-14 yaşlarında da sık olur. Çocuklarda sık karşılaşılan bir durumdur ve her yüz çocuktan dört yada beşinde görülür. Yaşla beraber azalır ve ergenlik döneminde oran her yüz çocuktan ikisi yada üçüne doğru düşer. Küçük yaşlarda kız ve erkek çocuklarda eşit oranlarda görülürken, ergenliğe doğru kız çocuklarda artış görülebilir.

* Çocukluk dönemi ile ergenlik dönemi arasında problemin nedenleri açısından farklılıklar var mıdır?
Evet, aslında her yaştaki görünümü farklı olabilir. Yani altı yaşında okula ilk başlayan çocuktaki belirtilerin nedeni çoğu zaman az önce bahsettiğim ayrılık problemiyken; okula belirli bir süre devam etmiş olan 9-10 yaşlarındaki bir çocuğun okula gitmek istememe nedenleri bambaşka olabilir. Okula gitmek istememe, çocuklar açısından ciddi bir problemin göstergesi olabilir. Bunların arasında çocuklardaki depresyon ve kaygı bozuklukları da bulunabilir ve bu problemi yaşayan her çocukta altta yatan neden araştırılmalıdır. Ergenlerde de oldukça sık bir şekilde karşılaştığımız bu problem, aileleri çok zor durumlara sokabilir. Genellikle çocuklardaki gibi ayrılık kaygısından değil, aile ile yaşadıkları ciddi çatışmalar sonucunda ergenin aileye resti şeklinde yada okuldan kaçma şeklinde olabilir. Ama bu durum okul korkusu olarak değerlendirilmemelidir. Okuldan kaçan birçok çocukta yalan söyleme, saldırganlık, kavga çıkarma gibi, asıl soruna eşlik edebilecek bazı davranış problemleri bulunabilir. Bu gibi durumlarda probleme daha farklı yaklaşmak gerekir.

* Hangi çocuklarda okul korkusu daha sık gözlenir? Hangi belirtileri gösterirler?
Daha sık olarak bireyselleşme sürecinde sıkıntılar yaşayan, annesinden ayrılamamış ve annesine bağımlı, yalnız kalamama, gece korkuları, gece kabusları, hayvanlardan aşırı korkma gibi şikayetleri bulunan ve anne-babayla beraber yatan çocuklarda gözlenir. Genellikle bebeklik döneminde korunaklı büyütülmüş çocuklardır bunlar. Hatta daha önce annesinden hiç ayrılmamış da olabilirler. Bu çocukların anneleri de ev hanımı, çocuklarına çok düşkün, çocukların sağlık problemleriyle çok ilgili, çocuğu kendine bağımlı kılan, başlarına bir şey gelmesinden sürekli endişe duyan, sürekli göz önünde bulundurmak isteyen, çocuklarını hayal kırıklığına uğratmamak için ellerinden geleni yapan bireylerdir. Bu şekilde büyüyen bir çocuk da farkında olmadan dış dünyayı bir tehdit olarak algılar. Ailelerdeki genel bir disiplin eksikliği de bu duruma yol açabilir. Çocuklar okula gittiklerinde, başlarına bir şey gelmesinden veya anne-babalarının başlarına kötü bir şey gelmesinden çok korkarlar ve sık sık telefonla iyi olduklarını duymak isteyebilirler. Eğer okula bir ebeveynle beraber gelmişler ise, sırada beraber oturmak veya pencereden sürekli onları kontrol etmek isterler. Göremedikleri zaman çok büyük bir sıkıntıya girebilirler ve bir sonraki gün okula gitmeyi tamamen reddedebilirler.

* Bu problemi tetikleyen nedenler var mıdır?
Çocuklarda problemi başlatan bazı faktörler olabilir. Örneğin; ailedeki bir bireyin hastalanması veya yakın akrabalarından birinin kaybı. Bazen bir kardeş doğumu, ailedeki tartışma veya kavgalar da ortaya çıkarıcı faktörler olabilir. Çocukların bazılarını sabah yataktan kaldırmak bile mümkün olmazken, bazıları okula gitmeyi kabul eder görünür ama servise binmeyi reddedebilir. Bazıları ise okula kadar gidip kapı önünde yoğun bir ağlama ve hırçınlık gösterebilir. Özellikle aile ile geçirilmiş bir tatil veya hafta sonu sonrasında genellikle haftanın ilk günü, okula gitmeye dirençle beraber başlayabilecek baş dönmesi, baş ağrısı, karın ağrısı, bulantı, kusma, çarpıntı, sık sık tuvalete gitme, ishal gibi bedensel belirtiler olabilir. Sıklıkla aileleri bu belirtiler daha da telaşlandırır ve fiziksel bir hastalık olabileceğini düşünürler.

* Çocuklarda okul korkularının nedenleri neler?
Ayrılık kaygısı okula gitmek istememeye yol açsa da, nedenler çok farklı da olabiliyor. Problemin ne zaman başladığı, ne şekilde ve hangi durumlarda ortaya çıktığının belirlenmesi çok önemlidir. Bazı çocuklar sosyal ortamlara girmekten çekindikleri için okula gitmek istemeyebilirler. Çocuk çok utangaç olabilir ve sınıf içerisinde arkadaşlarının arasında söz almaktan çekiniyor olabilir.