Kontuzyon ve Konkuzyon Nedir

Kafa Travması Mekanizması

Kafa travmasında 3 temel mekanizma vardır. Hareketli bir ci­sim duran kraniuma (kafatasına) çarparsa beyin kafatası içinde hızla ileri itilmiş gibi olur. Buna “akselerasyon” yaralanması de­nir. Tipik örneği başa sopa veya taşla vurulmasıdır. “Deselerasyon” yaralanmasında ise düşme ve trafik kazalarında olduğu gibi hızla hareket eden baş duran bir cisme çarpar. Çoğu kez aksele­rasyon ve deselerasyon mekanizmaları çalkalanma biçiminde or­tak harekete neden olurlar. Değişik yoğunlukta bölge ve katmanlardan oluşan beyin dokusundaki akselerasyon ve de­selerasyon kuvvetleri farklı yoğunluktaki yapıları aynı hızla yer değişikliğine zorlar, böylece doku katmanları arasında yırtılma ve kanamalar olur. Kafa kaidesinin pürtüklü yapısı bu hasarı arttırır. Kafa travmalarında beyin hasarı en sık frontal ve temporal loplar­da oluşur.
Kafa travmalarında üçüncü mekanizma “deformasyon” yara­lanmalarıdır. Deformasyon darbe nedeniyle kafatasının bütünlüğü­nün ve şeklinin bozulmasıdır.

Kafa travmasında uygulanan acil bakım ve tedavinin amacı ikincil komplikasyonlara bağlı hasarı en aza indirmektir.

Kafa travmaları nedenlerine göre primer ve sekonder olarak iki gruba ayrılır.

Primer Kafa Travmaları

Primer kafa travmaları “kunt” ya da “penetran” yaralanmalar şeklinde sınıflandınlır. Kunt travmalar kapalı, penetranlar ise açık baş yaralanmalarına neden olur.

Kapalı Baş Yaralanmaları

Kunt travmanın oluşturduğu akselerasyon ve deselerasyon ha­reketi kafadaki çeşitli yapıları, beyin dokusu ve kan damarlarını et­kiler. Kafatası içinde bir miktar serbest hareket etme olanağına sa­hip beyinin, kafatasına çarpmasıyla çeşitli kısırdan yaralanır. Be­yin dokusunda ezik ve yırtıklar oluşabilir, damarların zedelenmesine bağlı kanamalar olabilir. Subdural hematomlar çoğunlukla bu tip yaralanmalarda görülür.
Kunt travmanın oluşturduğu kapalı yaralar, Konküzyon, kontüzyon ve beyin laserasyonuna yol açar.

Konküzyon nedir = (Beyin Sarsıntısı)

Kafa ve yüze gelen darbelerle olur. Konküzyon sözcüğü kafa travması sonucu oluşan hafif ve geçici fizyolojik serebral fonksiyon bozukluğunu ifade eder. Acil polikliniklerde görülen kafa travmala­rının çoğunluğu, bu tiptedir. Hafif kafa travmalı hastalarda genel­likle kısa süreli bilinç kaybı ve değişik sürelerde retrograt amnezi vardır. Bu hastalarda baş dönmesi ve bulantı hissi sık görülür. Ok-sipital bölge travmalarında geçici körlük ve afazi görülebilir.
Konküzyonlu hasta primer tanılamadan sonra gözlem altında tutulmak üzere genelde eve gönderilir. Hasta yakınlarına, hastanın bilinç durumunda bozulma, epileptik nöbet, artan baş ağrısı ya da bedenin yarısında kuvvet azlığı gibi bulgular görüldüğünde gecik­meksizin hastayı hastaneye getirmeleri gerektiği açıklanır. Konküzyonu olan hastaların büyük çoğunluğu 24-28 saat içinde tamamen normale dönerler.

Serebral konküzyonda; hücresel ve damarsal zedelenmeye bağ­lı olarak kanama, beyin şişmesi ve ödem gelişir. Bu sekonder deği­şiklikler hastanın bilinç düzeyindeki bozukluklarla ve komanın uzamasıyla sonuçlanabilir.

Kontüzyon Nedir = (Beyinde Ezilme)

Beyini örten en iç tabaka olan piamaterde yırtılma olmaksızın beyin dokusunun ezilmesidir. Kontüzyonun büyüklüğü ve şiddeti darbenin gücüyle doğrudan ilişkilidir. Kafa travması geçiren hasta­ların büyük bir bölümünde kontüzyon, temporal ve frontal lobların alt yüzeyinde ve frontal lobun önündeki kemik tavanının düzensiz ve pürüzlü bir yüzeye sahip olması nedeniyle bu bölümde görülür. Travmada ezilme çarpma vurgu yerinin altında olabileceği gibi beyinin hareketi sonucu travma yerinin karşısında da (Kontr-Kup) olabilir

Beyin Laserasyonu = (Beyin Yırtılması)

Laserasyon duramaterdeki kan damarlarının yırtılmasına sebep olur. Sekonder kanamalara yol açabilir. Kontüzyondan daha ciddi bir tablodur.

Açık Baş Yaralanmaları

Penetran yaralanma sonucu oluşan açık yaralarda, harabi-yet, delici cismin hızına bağlıdır. Kurşun yaralarında olduğu gibi hızlı yaralanmalar kafatasında ve beyinde şok dalgaları oluşturur, beyin dokusunda önemli hasar yapabilir. Açık baş yaralanmaları, kafa içinin dış çevreye açılmasına yol açtığın­dan çoğu zaman ciddi bir komplikasyon olan enfeksiyona ne­den olurlar.

Açık baş yaralanmaları ile birlikte Linear ve çökme kırıklar gö­rülebilir.

Linear Kırık

Tüm kafatası kırıklarının yaklaşık % 80’ini linear kırıklar oluşturur. Bu kırıklar genellikle tedavi gerektirmez ancak yol açtıkları komplikasyonlar nedeniyle önemlidirler. Epidural hematom linear kırıklarda en sık görülen komplikasyondur.

Ciddi Kafa Travmalarında Acil Yaklaşım

Hava yolu açıklığının sağlanması ve sürdürülmesi,
Endotrakial entübasyon,
Yeterli solunumun sağlanması,
Hiperventilasyon (yalnızca hastanın nörolojik durumu bozuk ise uygulanır, aksi takdirde uygulanmaz),
Yeterli oksijen desteğinin sağlanması,
Oksijen saturasyonunun izlenmesi,
Yeterli dolaşımın sağlanması,
Sistolik kan basıncının 90 mmHg’dan fazla olması ve bu şekilde sürdürülmesi,
Nörolojik durumun sık aralarla değerlendirilmesi,
Nöromüsküler paralizi belirtilerinin izlenmesi,
Hasta hastaneye ulaşmadan önce hipertonik sıvı verilmediyse mannitol solüs­yonunun verilmesi,
Hipovolemi ya da metabolik değişiklikler gibi diğer komaya neden olacak du­rumların araştırılması.

Çökme Kırığı

Çökme kırıkları linear kırıklara benzer ancak burada darbe gücü kafatasının parçalanmasına neden olmuştur. Çökme kırığı palpe edilebilir ve direkt kafa grafısinde görülebilir.

Travmaya maruz kalan kafatası bölgesinde ki deri sağlam ise, kapalı çökme kırığı, cilt dokusunda da laserasyon varsa açık çökme kırığı diye isimlendirilir. Eğer çöken kemik parçaları duramateri yır­tıp serebral dokuya batmış ise, komplike çökme kırığından söz edi­lir.