PPD deri testi – Tuberkülin testi

PPD testi (Purified protein derivative) bir kişinin tüberküloz bakterisine (mikobakteriyum tüberkülozis) karşı bağışıklık yanıtı (immün cevap) oluşturup oluşturmadığını belirlemeye yarayan testtir. PPD testi aktif tüberküloz hastalığı (verem hastalığı) olanlarda veya geçmişte tbc geçirenlerde yada BCG aşısı (Bacillus Calmette-Gu©rin) olanlarda pozitiftir. BCG aşısı Amerikada uygulanmamakta ancak Türkiye”ninde içerisinde bulunduğu gelişmekte olan ülkelerde ve az gelişmiş ülkelerde halen uygulanmaktadır.

Tüberküloz (Tbc – verem) hastalığı ve PPD testinin tarihçesi

Tüberküloz (verem hastalığı) tarihin en eski hastalıklarından biri olup türk filimlerine dahi konu olmuş bir hastalıktır. Bilinen en eski kayıt milattan önce 1000. yıllarda Huang Ti Nei-Ching adında çinli bir bilim adamına aittir. Arkeolojik kazılarda bulunan binlerce yıllık iskeletler üzerinde tüberküloza ait değişiklikler saptanmıştır. Mısırda Smith ve Ruffer tarafından ortaya çıkarılmış mumyalarda omurga tüberkülozu tesbit edilmiştir. Verem hastalığına neden olan mycobacterium tuberculosis adındaki mikrobu ilk bulan Dr. Robert Koch adlı bilim adamıdır. 1850 yıllarında yaşamış olan Dr. Robert Koch”un balgamdan elde ettiği “tüberkülin” adlı sürüntü halen PPD testi olarak günümüzde kullanılmaktadır. BCG aşısı ise ilk defa 1921 yılında insan üzerinde kullanılmaya başlanmıştır.

Tüberkülin deri testi (PPD); micobacterium tuberkülozis isimli bakteri ile infekte olanların, basilin sabit bir parçasına karşı gecikmiş tip hipersensitivite (aşırı duyarlılık) reaksiyonu oluşturması esasına dayanmaktadır. PPD (yada tüberkülin) maddesi deriye enjekte edildiğinde daha önce sensitize olmuş (duyarlanmış) spesifik ve özelleşmiş bağışıklık (immünite) hücreleri olan T hücreleri enjeksiyon bölgesine toplanır ve lenfokim adı verilen kimyasal maddeler salgılarlar. Lenfokin adı verilen bu kimyasal haberciler deride lokal vazodilatasyona (damarlarda bölgesel genişlemeye) bağlı endürasyon oluştururlar.

Endürasyon enjesiyon bölgesinde oluşan sert kabarık alana verilen isimdir. Ayrıca bölgede ödem, fibrin depositler birikir ve diğer inflamatuar hücrelerde bu alana göç ederler.

PPD testinin pozitif olabilmesi için tüberküloz basili ile karşılaştıktan sonra en az 12 haftalık bir süre (inkübasyon periyodu) geçmesi gerekir.

PPD (Tüberküloz deri testi) nasıl yapılır?

Standart olarak kullanılan PPD testi mantoux testidir. Mantoux testinde 0.1 ml 5 TU (tüberkülin ünitesi) PPD materyali önkola derinin üst kısmına (intradermal) enjekte edilir. Enjeksiyon yapılan deri bölgesinde herhangi bir dermatolojik lezyon veya kan damarı olmamalıdır. Enjeksiyon sıklıkla 27 Gauge”luk iğne ucu ve tüberkülin şırıngası ile yapılır. Enjeksiyon doğru yapıldığı takdirde 6-10 mm”lik bir alan soluklaşacak ve hafifçe kabaracaktır. Bu kabarıklık genellikle hızlı bir şekilde ortadan kalkar (absorbe edilir). Eğer enjeksiyon doğru olarak yapılamadıysa birkaç santim uzağına test için tekrar enjeksiyon yapılabilir.

Tüberkülin deri testi (PPD) nasıl okunur?

PPD testinin okunması endürasyonun yani deri üzerinde oluşan kabarıklığın tesbit edilmesi demektir. Endürasyon PPD testi için en önemli noktadır. Burada dikkat edilmesi gereken husus endürasyonun tesbit edilmesi ve kızarıklık yada berelenme ile karıştırılmamasıdır. PPD deri testi enjeksiyondan sonraki endürasyonun maksimum olduğu 48 veya 72. saatte okunur. 72 saatten sonraki sonuçlar hatalı çıkmaktadır.

PPD nasıl değerlendirilir?

Tüberkülin deri testi reaksiyonun varlığı yada yokluğu olarak değerlendirilir.

Eğer reaksiyon varsa endürasyonun boyutu önemlidir. Endürasyonun transvers (yatay) çapı milimetre cinsinden kaydedilir. Burada palpe edilebilen, kabarık indürasyon çapı ölçülür. Kızarıklık önemli değildir.

Tüberkülin deri testinde ölçülen endüreasyon çapı hastanın risk faktörleri ile birlikte değerlendirilir. Sağlıklı, immün sistemi (bağışıklık düzeyi) normal olan kişilerde 15 mm üzerindeki PPD testi pozitif olarak kabul edilir. Eğer içi su dolu kabarcık (vezikül) oluşmuşsa buda pozitif olarak kabul edilmektedir.

Böbrek hastalığı, Diabet hastalığı olanlarda yahut sağlık çalışanlarında ve aktif tüberküloz basiline sahip kişi ile karşılaşma ihtimali yüksek olan kişilerde 10 mm ve üzerindeki test sonuçları pozitif olarak kabul edilmektedir.

Bağışıklık sistemi bozuk olan romatoid artrit veya Chron hastalığı gibi hastalıklara sahip kişilerde 5 mm ve üzerindeki değerler pozitif olarak kabul edilmektedir.

2 mm”nin altında ve vezikül içermeyen test sonuçları ise negatif olarak kabul edilir.

Bununla beraber PPD testinin negatif olması kişide tüberküloz olmadığını göstermez. Tüberküloz basili ile enfekte kişilerde kronik hastalıklara bağlı olarak immün sistemi bozulmuş ise (kanser, kemoterapi, AIDS gibi durumlarda) tüberkülin deri testi yanlış negatif sonuçlar verebilmektedir. Ayrıca %10 – %25 vakada bağışıklık sisteminin zayıf olmasınai yetersiz beslenmeye, eşlik eden viral bir enfeksiyona veya steroid tedavisine bağlı olarak negatif sonuçlar ortaya çıkabilmektedir. Tüberküloz basili vücuda dağılmış olan milier tüberkülozlu hastaların yaklaşık yarısındada PPD testi negatif olabilmektedir.

BCG aşısı ile bağışıklanmış kişilerde tüberkülin deri testi sonucu pozitif çıkabilmektedir. Bu durum kişinin hasta olduğunu göstermez. Aşı sonrası gelişen PPD pozitifliği uzun yıllar kalabilmektedir. Bir yaşından sonra aşılanan kişilerde ve birden fazla doz BCG aşısı yapılan kişilerde, yenidoğan döneminde aşılanlara göre daha uzun süre PPD pozitifliği görülmektedir.

PPD testinde yeni bilimsel keşifler

Mantoux testinin yerini alacak birçok test geliştirilmiş ve halende geliştirilmeye çalışılmaktadır. “QuantiFERON-TB Gold” Testi tüberküloz basiline karşı hastanın kanında oluşan immün yanıtı ölçen bir testtir. “QuantiFERON-TB Gold” testi için klavuzlar Aralık 2005”te yayınlanmış, Amerikada FDA (Food and Drug association – Besin ve ilaç idaresi) tarafından onaylanmış, Avrupada CEÂ , Japonyada ise MHLW ile belgelenmiştir.