20’nizde kendinizi yaşlı mı hissediyorsunuz?

Psikiyatrist Mehmet Z. Sungur, günümüzde kabul edilen ‘orta yaş’ın 50’lere dayanmasına karşın, henüz 30’larına ulaşmayan gençlerin arasında bile kendini ileri yaşta hissedenler olduğunu söylüyor. Son zamanlarda 20’li yaşlarında olmasına karşın kendisini ileri yaşta hissedenleri gördüğünü anlatan Prof. Dr. Sungur, “Sanırım bunun arkasında her şeyi çabuk tüketme ve pek çok şeyin erken yaşta sahibi olmak arzusu ve
beklentisi var” diyor. Kognitif ve Davranış Terapileri Derneği Başkanı Prof. Dr. Sungur, ‘orta yaş’ta psikolojimizin nasıl etkilediğini anlattı…

■Orta yaş ne zaman başlıyor, nasıl algılanıyor?

– İnsan yaşamını çocukluk, gençlik ve yetişkinlik diye bölümlere ayıracak olursak orta yaş, bu dönemlerden orta yetişkinlik dönemine denk gelen bir dönem. Yaşamın uzadığı günümüzde orta yaş eskiye oranla daha da ilerilere kaymış durumda ve genellikle 40 ile 55 yaş arasında kabul edilebilir. Bu dönem, içinde bulunduğu yaş dönemi itibariyle kritik özellikler taşır. Çünkü bu dönemde, bundan önceki yaşam dönemlerinde kazanılan bilgi ve becerilerin ürüne dönüşmesi beklenir.

■Orta yaş psikolojisi diye bir şey var mı? Ne gibi değişikliklerle kendini gösterir?

– Evet var. Bu dönem kişinin önceki yaşam dönemlerinde verdiği kararların, önüne koyduğu hedeflerin ne kadarının gerçekleştiğinin gözden geçirildiği bir dönem. ‘Kim için yaşadım’, ‘Ne için yaşadım’, ‘Yaşamda arzu ettiklerimle elde ettiklerim örtüşüyor mu’ gibi soruların yanıtlarının arandığı bir durum. Yaşamın daha önceki dönemleri çocuk yetiştirme, evi geçindirme, eşlerin birbirlerini kabulü gibi pek çok konuyla meşgul bir biçimde
hızla geçiyor. Farkındalık daha az. Diğer yandan orta yaş dönemi görünümün değiştiği, seçeneklerin ve fiziksel gücün azaldığı bir dönem. Özetle, roller değişiyor. Çocukların kendilerine duyduğu ihtiyaç azalıyor, annebaba kaybı başlıyor, hastalıkların risklerinde artış oluyor. Kadınlarda doğurganlık özelliği kayboluyor.

■Orta yaşla beraber kadın ve erkekte ne gibi değişiklikler gözleniyor?

– Erkekler bu dönemde hayallerinden vazgeçiyor, kadınlarsa zaman zaman daha da hayalci olabiliyor. Erkekler iş hayatındaki konumlarını ve statülerini gözden geçirirken kadınlar evlilikleri ve yaşamlarındaki sorun alanlarını ve eksiklikleri daha iyi saptıyor. Bazıları okumadıysa okumaya çalışıyor, çalışmadıysa çalışmak isteyebiliyor. Her iki cinsiyet de gençliklerini tekrar kazanmaya çalışıyor ve bu amaçla çeşitli estetik operasyonlara kendilerini açabiliyorlar.

■Ne gibi durumlar görülüyor bu kişilerde?

– Bu durumu yaşayan kişiler yalnızlık, yetersizlik, umutsuzluk, çaresizlik, sosyal ortamlardan kaçınma, nereye ait olduğunu, kim olduğunu, yaşamdaki yeri ve anlamını bilememe ile giden bir kriz yaşayabiliyorlar. Bu krize öfke nöbetleri, uyku, yeme bozuklukları ve ağlama eşlik edebiliyor.

■ Orta yaş krizi nasıl bir durum?

– Bu dönemde en önemli tehlike, bireyin üretkenlik yerine verimsizlik ve yetersizlik duygusunu yaşamasıdır. Başka bir deyişle durağanlık. Orta yaş çökkünlüğü (depresyonu) dediğimiz şey işte bu yetersizlik, değersizlik düşüncelerinin sonucunda bireyin kendini ve ürettiklerini sevememesi ve yaşam trenini kaçırdığı duygusu ile ortaya çıkıyor.

■Orta yaş çökkünlüğünü neler tetikler?

– İş kaybı, statü kaybı, sosyal izolasyon, hayat düzeninde ani ve beklenmedik değişiklikler, ebeveyn ya da eş kaybı gibi beklenmedik kayıplar olursa bu krizin tetiklenme şansı artıyor. Tabii ki beklentilerin abartılı olup olmaması, kültürel özellikler ve ekonomik durum da bu krizin çabuk aşılıp, aşılmamasında önemli . Örneğin zenginler daha uzun süre çalışmaktan memnunluk duyarken, ekonomik yönden sorunu olan emekliliği şans olarak görebiliyor…

Üretkenliktenasla vazgeçmeyin

■ Ruh halimizi orta yaşa hazırlamanın yolları nelerdir?

– Bu dönemde oluşabilecek değişiklikleri olumsuz değişiklikler gibi değil, yaşamın doğal sürecinin doğal bir parçası olarak görebilmek lazım. Üretkenlikten vazgeçmemek, sevebilmek, sevilen nesnelerle bağ kurabilmek, izole olmamak ve yaşamda beklenen hedefleri elde etmek için daha uzunca bir sürenin varolduğuna inanmak yani umutsuzluğa ve çaresizliğe kapılmamak önemli.

Erkekler farklı partner deniyor

■Seks hayatı için bir dönemeç mi orta yaş?

– Hormonların azalmasına bağlı cinsel ilgi ve istekte, uyarılmada eskiye oranla bir azalma olması beklenir. Kadınlarda menopozda azalan östrojen hormonu, kuruluk hissinin oluşumuna neden olabilir. Ancak kadının isteği ve uyarılması doğrudan bunlarla ilgili değildir. Erkekte uyarılmanın göstergesi ereksiyon, uyarılmanın miktarıyla birlikte artar. Kadında ise uyarılmanın göstergesi kabul edilen sıvı salgılanması, uyarılmanın miktarıyla paralellik
göstermez. Yani kadında sıvı salgılanması azalsa da uyarılma düzeyi fazla olabilir. Orta yaşla birlikte erkeklerin uyarılması, eskiye oranla zorlaşıyor, daha çok uyarıcıya gerek duyuluyor.

Örneğin daha önce hiç dokunma gerekmeden oluşan ereksiyonu sağlayabilmek için bu dönemde penise doğrudan temas gerekebiliyor. Erkekler kaçmakta olduğunu düşündükleri treni yakalayabilmek için daha çok ve değişik partnerle seksi tercih ediyor. Kadınlar ise seksten ne istediklerini daha iyi anlamakta, daha özgür ve farkındalıklı yaşayabilmekte.